Najważniejsze informacje dla przedsiębiorców o systemie kaucyjnym w Polsce

System kaucyjny ma zostać wdrożony w Polsce już niebawem, bo od 1 stycznia 2025 roku. Jego głównym celem jest promowanie recyklingu poprzez motywowanie konsumentów do zwrotu zużytych butelek i puszek, a firm wprowadzających te opakowania na rynek – do ich odbioru. Inicjatywa ta ma na celu zmniejszenie ilości odpadów, ochronę środowiska oraz ponowne wykorzystanie surowców. Co musisz wiedzieć o systemie kaucyjnym w Polsce?

Jak ma działać system kaucyjny w Polsce?

W praktyce system kaucyjny polega na tym, że konsumenci ponoszą dodatkową opłatę (kaucję) przy zakupie produktów w określonych opakowaniach. Kaucja ta jest zwracana, gdy opakowania zostaną oddane w punkcie zbiórki. To podejście ma zachęcić konsumentów do odpowiedzialnego pozbywania się zużytych opakowań, co w efekcie przyczyni się do zwiększenia poziomu recyklingu.

Nowe regulacje nakładają na producentów, importerów i właścicieli marek obowiązek prowadzenia zbiórki opakowań i osiągania określonych przez przepisy minimalnych poziomów selektywnej zbiórki. Sklepy detaliczne będą odpowiedzialne za pobieranie i zwracanie kaucji oraz fizyczny odbiór opakowań od konsumentów. Współpraca z operatorem systemu kaucyjnego stanie się niezbędna dla prawidłowego funkcjonowania całego procesu.

Ważne: Systemowi kaucyjnemu w Polsce będą podlegać jedynie opakowania, oznaczane jako „zwrotne” – nie każde takim będzie, ale to sprowadza nas do kolejnego punktu, czyli kwestii produkcji opakowań zwrotnych.

Opłaty w ramach systemu kaucyjnego od 2025/2026 a opakowania zwrotne

Głównym wyzwaniem przy wprowadzaniu nowego systemu kaucyjnego w Polsce od 2025 jest konieczność przestawienia się na produkcję opakowań zwrotnych, nie zaś bezzwrotnych.

Od 2025 roku za wprowadzenie do obrotu starego typu opakowania będzie obowiązywać opłata środowiskowa wysokości kwocie 10 groszy za kilogram. Pierwotnie miała to być wyższa kwota, jednak projekt został zmodyfikowany i dopiero w 2026 opłata ma być istotnie podniesiona (1 zł za kilogram, od 2027 roku 5 zł za kilogram).

Przez relatywni niską opłatę środowiskową w 2025 roku rynek spodziewa się znacznego zwiększenia produkcji opakowań zwrotnych w dopiero w 2026 roku, kiedy to ta opłata będzie wyższa.

System kaucyjny w Polsce. Ustawa w pigułce, czyli najważniejsze założenia programu

• Start programu: 1 stycznia 2025 r.
• Minimalne poziomy zbiórki:
  • 77% w 2025 roku,
  • 81% w 2026 roku,
  • 84% w 2027 roku,
  • 87% w 2028 roku,
  • 90% w 2029 roku i w latach następnych.
• Decentralizacja – każdy przedsiębiorca wprowadzający produkty na rynek może powołać własny podmiot zajmujący się zbiórką opakowań, nie ma odgórnych organów zajmujących się zbiórką odpadów.
• Brak obowiązku przedstawienia paragonu – Konsument może zwrócić opakowanie w dowolnym punkcie zbiórki bez konieczności okazywania dowodu zakupu.

System kaucyjny — projekt ustawy. Obowiązki i wyzwania dla firm oraz sprzedawców

Obowiązki dla producentów oraz sprzedawców detalicznych prezentują się następująco.

Producenci, importerzy i właściciele marek

Firmy będą musiały:

• Prowadzić zbiórkę opakowań zgodnie z wyznaczonymi minimalnymi poziomami, pod rygorem zapłaty opłaty produktowej (maksymalnie 25 zł za kilogram surowców pozostawionych na rynku).
• Utworzyć lub nawiązać współpracę z operatorem systemu kaucyjnego.
• Dostosować opakowania i procesy produkcyjne, co może wymagać zmian w systemach IT.
• Zarządzać logistyką odbioru opakowań oraz współpracą z punktami zbiórki.

Sprzedawcy detaliczni

Mówiąc najogólniej, sklepy będą odpowiedzialne za:

• Pobieranie i zwracanie kaucji.
• Fizyczny odbiór opakowań od konsumentów.
• Współpracę z operatorem systemu kaucyjnego w zakresie logistyki i rozliczeń.

Ale jest to dość duże uproszczenie działania systemu kaucyjnego w Polsce, ustawa bowiem dzieli sklepy na dwie grupy według powierzchni: poniżej i powyżej 200m². W zależności od wielkości sklepu obowiązki kształtują się następująco:

Uwaga: Sklepy poniżej 200m² mogą dobrowolnie przystąpić do systemu zbiórki opakowań i wówczas będą zobowiązane do realizacji pełnego zakresu obowiązków, tak jak sklepy powyżej 200m².

System kaucyjny w Polsce. Od kiedy nowe szanse i wyzwania?

• System kaucyjny w Polsce ma wejść w życie od 1 stycznia 2025 roku.
• Dotyczy podmiotów, które wprowadzają do obrotu opakowania jednorazowego użytku, w szczególności butelki i puszki. Wśród tych podmiotów można wyróżnić trzy główne grupy: producentów, klientów oraz sprzedawców detalicznych. Każda z tych grup będzie miała określone obowiązki i wyzwania związane z wdrożeniem systemu kaucyjnego.
• Zyskujące na popularności recyklomaty nie są oficjalną częścią tego systemu, ale mogą go wspierać.
• Konsumenci będą zobowiązani do płacenia kaucji przy zakupie produktów oraz zwrotu opakowań, co ma na celu motywowanie ich do aktywnego uczestnictwa w procesie recyklingu.
• Projekt ustawy można znaleźć tutaj: https://www.gov.pl/web/premier/projekt-ustawy-o-zmianie-ustawy-o-gospodarce-opakowaniami-i-odpadami-opakowaniowymi2