Pentesty – na czym polegają testy penetracyjne? Jakie są rodzaje?

Każda firma, która przechowuje dane użytkowników lub zarządza informacjami poufnymi, jest narażona na ataki cyberprzestępców. Aby minimalizować ryzyko wycieków danych, organizacje korzystają z różnych metod ochrony. Jedną z najskuteczniejszych metod wykrywania i naprawiania podatności w systemach komputerowych są pentesty – czyli symulacje ataków przeprowadzane na systemy komputerowe, aplikacje webowe, sieci i inne elementy infrastruktury IT w celu wykrycia ich podatności na różnorodne zagrożenia. Ich głównym celem jest zidentyfikowanie słabych punktów, które mogą zostać wykorzystane przez cyberprzestępców do uzyskania nieautoryzowanego dostępu do danych lub systemów.

Testy penetracyjne – co to?

Testy penetracyjne innymi słowy to proces, który ma na celu sprawdzenie odporności systemów komputerowych na cyberzagrożenia. W ramach tych testów specjaliści starają się wykorzystać znane techniki ataków, aby odkryć ewentualne błędy, które mogą zostać wykorzystane przez hakerów. W wyniku takiego testu firma otrzymuje szczegółowy raport, w którym opisane są znalezione luki bezpieczeństwa, ich potencjalne skutki oraz rekomendacje, jak je naprawić.

Testy penetracyjne mogą być realizowane dla różnych rodzajów systemów i aplikacji, w tym:

• Aplikacje webowe, które przechowują lub przetwarzają dane użytkowników.
• Sieci komputerowe, w tym infrastruktura IT, urządzenia i protokoły.
• Systemy operacyjne i aplikacje działające na serwerach.
• Urządzenia IoT, które mogą być wykorzystywane w atakach.

Rodzaje pentestów

W zależności od celu, zakresu oraz środowiska, w którym przeprowadzane są pentesty, można wyróżnić kilka ich rodzajów:

1. Testy penetracyjne wewnętrzne (Internal Pentests)

Te testy mają na celu sprawdzenie bezpieczeństwa systemu wewnętrznego organizacji. Specjaliści próbują dostać się do wrażliwych danych, baz danych lub systemów operacyjnych, działając jako użytkownicy wewnętrzni. Celem jest identyfikacja zagrożeń, które mogą wystąpić, gdyby ktoś z pracowników, partnerów czy kontrahentów posiadał nieautoryzowany dostęp.

2. Testy penetracyjne zewnętrzne (External Pentests)

Testy zewnętrzne polegają na symulacji ataków przeprowadzanych z zewnątrz organizacji, np. przez Internet. Celem jest wykrycie słabości w systemach, które mogą zostać wykorzystane przez cyberprzestępców spoza organizacji. Pentesterzy sprawdzają między innymi bezpieczeństwo serwerów, aplikacji webowych oraz sieci.

3. Testy penetracyjne aplikacji webowych

Podczas tych testów pentesterzy skupiają się na analizie aplikacji webowych pod kątem możliwych ataków, takich jak SQL injection, XSS (Cross-Site Scripting) czy CSRF (Cross-Site Request Forgery). Testy obejmują ocenę zarówno front-endu, jak i back-endu aplikacji, a także jej interakcji z bazami danych i innymi systemami.

4. Testy penetracyjne fizyczne (Physical Pentests)

Testy fizyczne koncentrują się na aspekcie fizycznym bezpieczeństwa organizacji. Specjaliści próbują uzyskać dostęp do infrastruktury IT poprzez fizyczne ataki, takie jak włamanie się do pomieszczeń serwerowych lub kradzież urządzeń. Choć takie testy są mniej popularne, to wciąż są ważnym elementem pełnego audytu bezpieczeństwa.

5. Testy penetracyjne socjotechniczne (Social Engineering Pentests)

W ramach testów socjotechnicznych pentesterzy sprawdzają, jak łatwo pracownicy organizacji mogą paść ofiarą manipulacji. Może to obejmować phishing, próbę uzyskania dostępu do haseł lub oszustwa, które mają na celu uzyskanie poufnych informacji.

Jakie są podejścia do testów penetracyjnych?

W zależności od poziomu wiedzy, jaką wykonawca pentestów posiada o badanym systemie, testy penetracyjne mogą być prowadzone w różny sposób. Każde z tych podejść pozwala spojrzeć na bezpieczeństwo infrastruktury z innej perspektywy i ma swoje zalety oraz ograniczenia.

1. Testy typu blackbox

W podejściu blackbox tester nie posiada żadnych informacji o testowanym systemie. Działa więc tak, jak potencjalny atakujący z zewnątrz – bez dostępu do kodu źródłowego, dokumentacji czy danych uwierzytelniających. Celem jest sprawdzenie, w jaki sposób osoba niepowołana mogłaby zdobyć dostęp do systemu, wykorzystując publicznie dostępne informacje i standardowe techniki ataku. Takie testy najlepiej odwzorowują rzeczywiste zagrożenia wynikające z ataków zewnętrznych, np. dokonywanych z sieci Internet.

2. Testy typu whitebox

W podejściu whitebox pentester ma pełen dostęp do informacji o systemie: może analizować kod źródłowy, konfiguracje serwerów, architekturę sieci i uprawnienia użytkowników. Dzięki temu test jest bardziej szczegółowy i pozwala wykryć nawet głęboko ukryte podatności, które nie byłyby widoczne w testach zewnętrznych. Whitebox to podejście preferowane, gdy celem jest dokładny audyt bezpieczeństwa aplikacji lub infrastruktury.

3. Testy typu graybox

Graybox stanowi połączenie obu poprzednich metod. Tester ma ograniczoną wiedzę o systemie, w ramach otrzymanych danych posiada dostęp do części dokumentacji, kont o niskich uprawnieniach czy fragmentów kodu. Takie podejście pozwala skutecznie ocenić bezpieczeństwo z perspektywy użytkownika wewnętrznego, który ma pewien poziom dostępu, ale nie zna pełnej struktury systemu. Dzięki temu można zidentyfikować zarówno błędy konfiguracyjne, jak i potencjalne wektory ataku wynikające z błędnego zarządzania uprawnieniami.

Dobór odpowiedniego podejścia zależy od celu testu, zakresu projektu oraz oczekiwań zamawiającego testy. W praktyce wiele organizacji decyduje się na połączenie kilku metod, aby uzyskać możliwie pełny obraz bezpieczeństwa swoich systemów.

Jakie błędy najczęściej weryfikuje się poprzez pentesty?

Testy penetracyjne pozwalają wykryć wiele rodzajów błędów w konfiguracji, kodzie i zabezpieczeniach systemów. Do najczęściej spotykanych należą:

• Błędy w konfiguracji serwerów i aplikacji – nieaktualne oprogramowanie, brak szyfrowania komunikacji (SSL/TLS), otwarte porty czy domyślne hasła.
• Luki w kodzie aplikacji – podatności takie jak SQL Injection, Cross-Site Scripting (XSS), czy Remote Code Execution (RCE).
• Niewłaściwe zarządzanie uprawnieniami – zbyt szeroki dostęp użytkowników, brak segmentacji sieci lub błędne konfiguracje kont administracyjnych.
• Brak zabezpieczeń w komunikacji – przesyłanie danych w postaci niezaszyfrowanej lub niewłaściwe wdrożenie protokołów bezpieczeństwa.
• Brak monitoringu i reakcji na incydenty – systemy bezpieczeństwa nie wykrywają prób ataków lub nie generują alertów w czasie rzeczywistym.
• Błędy ludzkie – kliknięcie w złośliwy link, użycie słabego hasła lub udostępnienie poufnych informacji osobom nieuprawnionym.

Dlatego tak ważne jest regularne przeprowadzanie pentestów – dzięki nim możliwe jest wychwycenie błędów, a następnie ich szybka naprawa, zanim dojdzie do sytuacji zagrażających organizacji.

Jaki test warto przeprowadzić w swojej firmie?

Dobór odpowiedniego rodzaju testu penetracyjnego w dużej mierze zależy od specyfiki działalności firmy, jej infrastruktury IT oraz rodzaju przetwarzanych danych. Polecamy jednak rozważanie poniższych opcji:

• Dla firm e-commerce – rekomendowane są testy aplikacji webowych, które pozwolą sprawdzić bezpieczeństwo formularzy logowania, koszyków zakupowych i płatności online.
• Dla organizacji przetwarzających dane osobowe – wskazane są testy wewnętrzne i zewnętrzne, by ocenić zabezpieczenia baz danych oraz odporność sieci na nieautoryzowany dostęp.
• Dla instytucji finansowych i korporacji – poleca się wdrożenie pentestów socjotechnicznych, aby sprawdzić czujność pracowników wobec prób phishingu i wyłudzenia danych.
• Dla firm posiadających rozbudowaną infrastrukturę IT – konieczne mogą być testy typu graybox, które uwzględniają złożoność systemu i analizują podatności z różnych perspektyw.
• Dla przedsiębiorstw z systemami kontroli dostępu – warto rozważyć testy fizyczne, pozwalające wykryć luki w zabezpieczeniach obiektów i urządzeń.

Jak wybrać firmę do przeprowadzenia pentestów?

Po wyborze odpowiedniego testu dla swojej firmy należy również wybrać firmę, która go przeprowadzi. Na co powinno zwrócić się uwagę? Najważniejsze kryteria to:

Kryterium wyboru	Na co zwrócić uwagę?	Dlaczego to ważne?
Certyfikaty i doświadczenie	Sprawdź, czy pentesterzy posiadają certyfikaty takie jak OSCP, CEH, GPEN lub inne potwierdzenia kompetencji.	Certyfikowani specjaliści gwarantują profesjonalne i etyczne podejście do testów bezpieczeństwa.
Metodologia testów	Upewnij się, że firma stosuje standardy OWASP, NIST, PTES lub ISO 27001.	Standaryzowana metodologia zapewnia rzetelne i porównywalne wyniki testów.
Raportowanie wyników	Dowiedz się, czy raport końcowy zawiera priorytety napraw, rekomendacje i analizę ryzyka.	Przejrzysty raport ułatwia wdrożenie działań naprawczych po zakończeniu testów.
Referencje i opinie	Poproś o przykładowe realizacje lub opinie klientów (bez ujawniania poufnych danych).	Pozwala ocenić rzetelność i skuteczność wykonawcy.
Bezpieczeństwo informacji	Firma powinna podpisać NDA i stosować rygorystyczne procedury ochrony danych.	Chroni przed ryzykiem wycieku wrażliwych informacji podczas testów.
Wsparcie po testach	Sprawdź, czy wykonawca oferuje konsultacje i pomoc przy wdrożeniu poprawek.	Pomaga w skutecznym zabezpieczeniu systemu po zakończeniu audytu.

Codzienność pentestera

Pentester to specjalista, który przeprowadza testy penetracyjne w firmach i organizacjach. Jego praca jest pełna wyzwań, ponieważ w każdej chwili może napotkać nowe, nieznane zagrożenie. Na co dzień pentesterzy muszą posiadać umiejętności techniczne, ale także zdolności analityczne i kreatywne, ponieważ muszą wykorzystywać różnorodne techniki ataków, aby wykryć podatności.

Oprócz wiedzy technicznej ważną rolę odgrywają również zdolności socjotechniczne – pozwalają one testerowi przekonać pracowników do wykonania określonych działań lub ujawnienia informacji, co symuluje rzeczywiste ataki oparte na manipulacji ludźmi (social engineering). Dzięki temu pentester może sprawdzić nie tylko odporność systemów informatycznych, ale także czujność i procedury bezpieczeństwa wśród pracowników.

Zwykle ich praca zaczyna się od dokładnego zaplanowania testów. W tym etapie pentesterzy muszą zebrać informacje na temat systemu, aplikacji czy sieci, które będą testować. Następnie zaczynają przeprowadzać ataki, używając różnorodnych narzędzi i metod. Codzienność pentestera obejmuje również dokumentowanie wyników, tworzenie raportów oraz rekomendowanie poprawek dla organizacji, w której przeprowadzili testy.

Testy penetracyjne – podsumowanie

Pentesty to jeden z najskuteczniejszych sposobów na realną ocenę poziomu bezpieczeństwa systemów informatycznych w organizacji. Przede wszystkim pozwalają one na wykrycie luk, które mogłyby zostać wykorzystane przez cyberprzestępców, zanim dojdzie do rzeczywistego ataku. 

Wybór odpowiedniego rodzaju pentestu zależy od charakteru działalności firmy i jej infrastruktury, natomiast ważna jest współpraca z doświadczonym, certyfikowanym zespołem specjalistów. Dodatkowo warto pamiętać, że regularne przeprowadzanie testów penetracyjnych zwiększa odporność systemów oraz buduje świadomość bezpieczeństwa wśród pracowników i pomaga chronić dane, reputację oraz stabilność biznesu.